Czy wiesz, czym jest wirus grypy?

Wirusy to mikroskopijne cząsteczki, nawet tysiąc razy mniejsze od bakterii. Wirusy są w stanie wywołać poważne choroby w naszym organizmie. Potrafią wniknąć i zakazić komórkę, samodzielnie się rozmnażając i replikując. Do najbardziej powszechnych mikroorganizmów zaliczamy wirus grypy, który atakuje górne lub dolne drogi oddechowe.

Grypa najczęściej pojawia się nagle. Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową, ponieważ wirus grypy ma zdolność przenoszenia się z człowieka na człowieka. To jedna z najpowszechniejszych chorób na świecie. Każdego roku na świecie zapada na nią średnio od 5% do 25% osób bez względu na wiek czy płeć. Grypa to poważna choroba. Niestety wciąż wiele osób bagatelizuje jej objawy. Należy pamiętać, że zakażenie wirusem grypy w skrajnych sytuacjach może prowadzić do poważnych powikłań, a nawet śmierci. Na konsekwencje nieleczonej lub nieprawidłowo leczonej grypy najbardziej narażone są dzieci oraz osoby po 65. roku życia. Gdy zatem pojawią się niepokojące symptomy, powinniśmy natychmiast zareagować, starając się skutecznie wyleczyć dolegliwości.

Czym się charakteryzuje wirus grypy?

Wirus grypy należy do tzw. ortomyksowirusów. Wyróżniamy 3 główne typy: A, B i C. Zachorowania u ludzi wywołują pierwsze dwa, czyli A i B. Wirus grypy A cechuje się największą zdolnością do mutacji. Dzieli się na podtypy w zależności od rodzaju 2 białek na powierzchni cząsteczki wirusa — neuraminidazy (N) i hemaglutyniny (H). Grypa sezonowa najczęściej wywoływana jest przez wirus typu A podtypów H1N1 i H3N2 (czasami również H1N2), nieco rzadziej przyczyną choroby jest wirus grypy B. Występuje u ssaków, m.in. ludzi, koni i świń, a także ptaków wodnych na całym świecie (np. kaczek, gęsi, kormoranów). To właśnie wirus typu A odpowiada za tzw. ptasią grypę oraz przyczynia się do powstawania największych epidemii i pandemii wśród ludzi. Wirus typu B występuje tylko u ludzi. Wirus typu C występuje powszechnie, jednak ma najmniejszy wpływ na zakażenia u ludzi i nie powoduje objawów chorobowych. Wirus grypy ma zdolność zakażania komórek nabłonka wyścielającego górne drogi oddechowe, czyli nos, krtań, tchawicę i oskrzela. W ten sposób dochodzi do uszkodzeń nabłonka oddechowego i repliki wirusa. W czasie jednego cyklu, trwającego od 6 do 12 godzin, może powstać nawet 1000 wirionów potomnych w jednej komórce. Pod mikroskopem elektronowym wirusy grypy cechują się różnorodnością pod względem wielkości i formy. Mają kształt sferyczny i mogą osiągać średnicę ok. 80-120 nm, a ich długość dochodzi nawet do 1000 nm. Ich materiał genetyczny stanowi jedna nić RNA w formie 8 lub 7 segmentów. Specyficzne „kolce”, które zauważalne są podczas mikroskopowej obserwacji wirusa grypy, to dwa białka (glikoproteiny) na błonie morfologicznej: HA i NA.

Co to jest grypa sezonowa?

Z grypą sezonową mamy do czynienia każdego roku, najczęściej na przełomie jesieni i zimy. Może objawiać się różnymi symptomami. U większości osób przybiera ona postać przeziębienia lub bardziej zaawansowanego stanu chorobowego, np. zapalenia oskrzeli lub zapalenia płuc. Zwykle wystarcza jedna wizyta u lekarza, ale w szczególnych przypadkach niezbędna jest nawet hospitalizacja. Niestety najcięższe przypadki grypy sezonowej mogą skończyć się śmiercią, dlatego podjęcie właściwej kuracji jest niezwykle istotne. Można starać się uniknąć zachorowania na grypę sezonową, wzmacniając swoją odporność i minimalizując kontakty z osobami zakażonymi. Istnieją również szczepionki przeciwko grypie sezonowej.

Co jest, a co nie jest grypą?

Między grypą a zwykłym przeziębieniem istnieje wiele podobieństw. Szczególnie u małych dzieci trudno jest jednoznacznie stwierdzić, z jaką chorobą mamy do czynienia ze względu na dość zbliżone objawy i przebieg. Oczywiście główną różnicą są wirusy powodujące zakażenie organizmu. Do przeziębienia może doprowadzić jeden z ponad 200 wirusów, przy czym najczęściej są to rynowirusy, koronawirusy i adenowirusy. Przenoszą się drogą kropelkową lub poprzez bezpośredni kontakt z zainfekowanym przedmiotem. Po wniknięciu do organizmu wirus potrzebuje ok. 2 dni wylęgania. Dopiero po tym czasie można zauważyć pierwsze, początkowo dość słabe, objawy zapalenia błony śluzowej nosa, gardła i zatok przynosowych. Pojawiają się takie symptomy przeziębienia jak:

złe samopoczucie,
osłabienie, ból głowy i mięśni,
drapanie i ból gardła,
niewielkie dreszcze i gorączka (częściej stan podgorączkowy),
nieżyt nosa i kaszel.

Maksymalne nasilenie objawów występuje po 2-3 dniach. Przeziębienie, jeśli nie dojdzie do powikłań, nie jest groźne i zwykle ustępuje samoistnie w ciągu 7-10 dni.

Czym grypa różni się od przeziębienia?

Grypa, chociaż często traktowana przez pacjentów podobnie jak przeziębienie, jest o wiele poważniejszą chorobą wirusową. Wirusy grypy atakują przede wszystkim nabłonek dróg oddechowych. Najczęściej dochodzi do zakażenia przez drogę kropelkową, rzadziej poprzez kontakt pośredni z przedmiotami. Wirus jednak bardzo sprawnie szerzy się w skupiskach ludzkich, czyli np. w szkołach, autobusach, szpitalach itd. W przeciwieństwie do przeziębienia grypa objawia się ostro i nagle. Dochodzi do zakażenia górnych dróg oddechowych, pojawia się osłabienie, kaszel, wysoka gorączka, ból głowy, bóle mięśniowe, zapalenie gardła i zatkany nos. Chory powinien odpoczywać i unikać kontaktu z innymi ludźmi ze względu na wysokie ryzyko zakażenia. Niewskazane jest przebywanie w miejscach publicznych. W przypadku osób zdrowych zakażenie nie powinno trwać dłużej niż tydzień. Zwykle dochodzi do samowyleczenia, chociaż wskazane jest stosowanie dostępnych bez recepty leków łagodzących objawy, w tym przede wszystkim gorączkę, ból mięśni, ból głowy, katar, złe samopoczucie. Grypa bez powikłań o typowym przebiegu nie wymaga stosowania antybiotyków^[1].

Grypa a COVID-19

Kolejną chorobą, która może być mylnie uznana za grypę, jest COVID-19. Wiele objawów klinicznych jest wspólnych z zapaleniem płuc wywołanym przez wirusa grypy. Oczywiście główną różnicą są wirusy powodujące te choroby. COVID-19 powodowany jest przez koronawirus 2 zespołu ostrej niewydolności oddechowej – SARS-CoV-2. Objawy tego stosunkowo nowego schorzenia bywają podobne zarówno do grypy, jak i do przeziębienia. Co więcej, możliwy jest przebieg całkowicie bezobjawowy. To właśnie brak objawów u niektórych zarażonych osób, a także bardzo szybka transmisja wirusów SARS-CoV-2 po różnych kontynentach (głównie za sprawą drogi powietrznej) doprowadziły do pandemii. Warto przy tym podkreślić, że śmiertelność COVID-19 jest znacznie większa niż w przypadku grypy sezonowej, dlatego też bardzo ważne jest, aby rozpoznanie było precyzyjne, szczególnie w sezonie epidemicznym. W obu przypadkach istotna jest wczesna i szybka diagnostyka różnicowa grypy i COVID-19^[2].

Jak można zarazić się wirusem grypy?

Do zakażenia wirusami grypy dochodzi drogą kropelkową, zwykle w wyniku wdychania kropelek zakaźnej wydzieliny z dróg oddechowych osoby zakażonej. Najbardziej narażeni na wirusy jesteśmy w sezonie największej zapadalności na chorobę (przełom jesieni i zimy), podczas spotkań z osobami, które potencjalnie mogą być już zarażone. Kontakt z chorym nie musi wcale oznaczać bezpośredniego spotkania twarzą w twarz. Zarażać mogą nawet osoby jadące z nami metrem, kichając, kaszląc lub wydmuchując nos. Co więcej, również kontakt ze skażonymi przedmiotami (np. dotykanie chusteczki chorego) może narazić nas na zakażenie wirusem. Warto dodać, że osoba zakażona wirusem może nieświadomie zarażać innych, zanim jeszcze pojawią się u niej pierwsze objawy chorobowe, a także po ustąpieniu wszystkich widocznych symptomów (nawet do 24 godzin). Dlatego zaleca się chorym na grypę ograniczanie kontaktu z innymi do niezbędnego minimum. U dorosłych zwykle objawy grypy utrzymują się przez 5 dni, u dzieci natomiast nawet do 7 dni.

Jak ustrzec się przed wirusem grypy?

Niestety grypa należy do chorób o bardzo dużym zasięgu i wszyscy jesteśmy narażeni na zachorowanie, szczególnie w tzw. sezonie grypowym. Można jednak próbować ustrzec się przed wirusami na kilka sposobów:

Przede wszystkim należy regularnie wzmacniać swoją odporność. Niebagatelne znaczenie ma zdrowa dieta bogata w witaminy C, witaminy z grupy B, witamina D i beta-karoten, a także cynk, żelazo, miedź. Te składniki odżywcze pobudzają wzrost białych krwinek, podnosząc odporność na zakażenia.
Alkohol, kawa, a nawet mocna herbata pite w nadmiarze mogą wypłukiwać witaminy i mikroelementy wspierające układ odpornościowy, a tym samym — działają niekorzystnie na nasz organizm. Warto zatem rozsądnie z nich korzystać, a gdy pojawi się choroba — zupełnie zrezygnować z napojów tego rodzaju.
Ruch, szczególnie na świeżym powietrzu, bardzo dobrze wpływa na odporność oraz dobre samopoczucie organizmu. W sezonie największej zachorowalności na grypę unikaj przebywania w dużych skupiskach ludzi i dodatkowo dbaj o higienę, by w ten sposób zminimalizować niebezpieczeństwo zarażenia się wirusem.
Jeśli czujesz, że zaatakowała cię grypa, reaguj natychmiast po pojawieniu się pierwszych objawów. Staraj się jak najwięcej odpoczywać w ciepłych pomieszczeniach, najlepiej pod kołdrą. Warto również dodatkowo wspierać organizm, stosując preparaty przeciw objawom grypy o działaniu przeciwbólowym, przeciwgorączkowym i udrażniającym przewody nosowe. Jeżeli podjęte działania nie wyeliminują symptomów chorobowych, należy skonsultować się z lekarzem.
Jedną z form ochrony przed wirusem grypy stanowi również szczepienie. Aktualnie w Polsce dostępne są 3 rodzaje szczepionek, które chronią przed zakażeniem lub łagodzą objawy w przypadku wystąpienia choroby. Szczepionki budzą wiele kontrowersji z powodu możliwych skutków ubocznych, które jednak w przypadku ewentualnego wystąpienia ograniczają się do stosunkowo łagodnych reakcji (np. ból i zaczerwienienie w miejscu ukłucia).

Zakaźność wirusa grypy

Wirusem grypy można się zakazić stosunkowo łatwo. Osoba dorosła zakaża przez ok. 6 dni i właściwie już od momentu wystąpienia pierwszych objawów, gdy zaczyna wydalać drogą kropelkową wirusa. Trwa to przez kolejne 5 dni od pojawienia się symptomów. Dzieci zarażają znacznie dłużej, bo nawet do 10 dni. Małe dzieci mogą wydalać wirusa już 6 dni przed pojawieniem się objawów. Natomiast chorzy z zaburzeniami odporności zarażają przez kilka tygodni, a nawet miesięcy. Jak się zatem okazuje, zakaźność wirusa grypy jest dość wysoka.

Ciężki przebieg grypy

Grypa nie jest błahą chorobą, dlatego nigdy nie powinna być bagatelizowana. Nieodpowiednie postępowanie może doprowadzić do ciężkiego przebiegu. Narażone są nie tylko osoby z tzw. grup ryzyka, ale nawet i ludzie zdrowi, którzy nie będą prawidłowo postępować, a więc m.in. nie zapewnią organizmowi optymalnej dawki odpoczynku. Grypa w ciężkim przebiegu może wymagać konsultacji lekarskiej, a nawet hospitalizacji. Chory powinien być hospitalizowany, jeśli występują następujące objawy:

wysoka gorączka przekraczająca 40ºC utrzymuje się dłużej niż 3 dni,
występują duszności, a oddech jest niepokojąco płytki,
pojawia się krwioplucie,
dochodzi do tak mocnego osłabienia mięśni kończyn, że chory ma problem z poruszaniem się,
zawroty głowy,
odwodnienie ze skąpomoczem,
zaburzenia świadomości.

Baczna obserwacja przebiegu grypy jest szczególnie ważna w przypadku osób po 65. roku życia. Ryzyko poważnych powikłań, a nawet zgonu, zwiększa się wielokrotnie u osób po 84. roku życia.

Jakie są powikłania grypy?

Jeśli zaatakuje cię wirus grypy, przede wszystkim powinieneś zadbać o odpowiedni wypoczynek. Należy też zapewnić organizmowi odpowiednie nawodnienie, a także stosować preparaty łagodzące objawy, w tym przede wszystkim o działaniu przeciwgorączkowym. To bardzo ważne, ponieważ grypa jest chorobą, która wiąże się z ryzykiem wystąpienia poważnych powikłań. Odpowiednie postępowanie jest szczególnie istotne w przypadku małych dzieci, a także seniorów i osób z chorobami przewlekłymi. Najczęściej diagnozowanymi powikłaniami pogrypowymi jest ciężkie zapalenie płuc i oskrzeli, zapalenie ucha środkowego oraz zapalenie zatok obocznych nosa. Do innych, znacznie bardziej poważnych, zaliczamy m.in.:

zapalenie mięśnia sercowego i osierdzia,
ciężka niewydolność serca,
zaostrzenie astmy,
przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) o ciężkim przebiegu.

Niestety to jeszcze nie koniec powikłań, na jakie może narazić chorego wirus grypy. Do możliwych schorzeń pogrypowych zaliczamy też zapalenie mięśni, nerek, opon mózgowych, nerwów obwodowych. W skrajnych przypadkach może nastąpić nawet zgon, co, jak już zostało wspomniane, jest najbardziej niebezpieczne w przypadku osób starszych.

Kto jest najbardziej narażony na powikłania pogrypowe?

Wirus grypy ze względu na swoją wysoką zakaźność niestety może zaatakować każdego. Są jednak osoby, które szczególnie powinny na niego uważać ze względu na wysokie ryzyko wystąpienia groźnych powikłań. Wyróżnia się kilka grup ryzyka.

Dzieci

Niestety dzieci do 4. roku życia zaliczane są do tzw. grupy ryzyka związanej z wiekiem. Szczególnie niebezpieczna jest grypa występująca u noworodków i niemowląt. Może objawiać się m.in. apatią, sennością, niechęcią do jedzenia, bólami brzucha, biegunką i wymiotami, nudnościami, a w skrajnych przypadkach nawet zaburzeniami oddychania.

Seniorzy

Osoby po 65. roku życia też nie powinny bagatelizować grypy. U nich w przebiegu tej choroby objawy mogą być stosunkowo skąpe. Niekiedy pojawia się ogólne zmęczenie, złe samopoczucie, chociaż mogą też występować zaburzenia świadomości. Co ciekawe, u niektórych grypa przebiega bezobjawowo, co dodatkowo utrudnia jej prawidłowe rozpoznanie i zwiększa ryzyko powikłań.

Osoby z chorobami przewlekłymi

Choroby przewlekłe zwiększają ryzyko ciężkiego przebiegu grypy. Zaliczamy do nich m.in. choroby obturacyjne układu oddechowego (astma, POChP), choroby nerek i wątroby, cukrzycę, a nawet otyłość. Tak naprawdę dotyczy to chorych w każdym wieku, chociaż z oczywistych względów szczególnie narażone są osoby starsze. Chorzy przewlekle znacznie częściej wymagają hospitalizacji niż osoby zdrowe, a także mogą rozwinąć się u nich powikłania.

Osoby często przebywające w dużych skupiskach ludzkich

Dotyczy to przede wszystkim osób, które często przebywają w zamkniętych skupiskach ludzkich, np. pensjonariusze domów pomocy społecznej, domów opieki długoterminowej czy chorzy w szpitalach.