Kofeina, której najbardziej powszechnym źródłem jest kawa, wykazuje właściwości pobudzające i to właśnie z tego powodu wiele osób nie wyobraża sobie poranka bez filiżanki tego ciemnego, aromatycznego napoju. Działanie kofeiny, w tym lecznicze, jest jednak znacznie szersze.
Kofeina to organiczny związek chemiczny, alkaloid ksantynowy, który znajduje się nie tylko w nasionach kawy, ale również nasionach kakaowca, liściach herbaty, owocach guarany, orzeszkach kola i innych roślinach z ponad 62 gatunków. Jest powszechnie spożywana, ponieważ wykazuje umiarkowany wpływ na nasz układ nerwowy, m.in. zmniejsza uczucie zmęczenia, poprawia samopoczucie, zwiększa koncentrację itd. Co więcej, kofeina przyspiesza czynność i zwiększa siłę skurczu serca, przyspiesza procesy przemiany materii i sprzyja łagodzeniu migreny.
Mechanizm działania kofeiny w organizmie
Kofeina występuje w roli inhibitora kompetencyjnego wobec receptorów adenozynowych, które regulują uwalnianie neuroprzekaźników i pracę układu krwionośnego, odpornościowego i inne ważne funkcje organizmu. Z uwagi na podobieństwo do endogennej (wewnętrznej) adenozyny szybko łączy się z jej receptorami, blokując je i uniemożliwiając połączenie receptorów z adenozyną. Adenozyna w naszym organizmie jest odpowiedzialna za wysyłanie “sygnałów zmęczenia” fizycznego i psychicznego. Przypuszcza się, że to właśnie ten organiczny związek odpowiada za uczucie zmęczenia i senności.
Zatem za sprawą kofeiny działanie adenozyny jest ograniczone, przez co dochodzi do pobudzenia układu nerwowego, zmniejszenia uczucia senności i zmęczenia, przedłużenia wydolności umysłowej i psychicznej. Można więc stwierdzić, że po spożyciu kofeiny, organizm może dłużej działać “w stanie czuwania”.
Kofeina stosunkowo szybko przedostaje się z krwi do mózgu, gdzie hamuje działanie receptorów adenozynowych, powodując skurcz naczyń krwionośnych. Ta właściwość wykorzystywana jest przy leczeniu bólu migrenowego pochodzenia naczyniowego.
Przypuszcza się nawet, że picie kawy, czyli głównego źródła kofeiny, może zmniejszyć ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2. Co więcej, przypuszczalnie może również wykazywać działanie antyoksydacyjne, chociaż mechanizm tego zjawiska nie został jeszcze dokładnie poznany.
Jak wpływa kofeina na układ nerwowy?
Kofeina wykazuje umiarkowane działanie pobudzające na ośrodkowy układ nerwowy. Jak już zostało wspomniane, pomaga uporać się z uczuciem zmęczenia, poprawia nastrój, zwiększa koncentrację. Wpływa pobudzająco na ośrodki wegetatywne, czyli oddechowy, naczynioruchowy i nerwu błędnego. Zwiększa wydzielanie neuroprzekaźników, takich jak dopamina, noradrenalina, adrenalina, acetylocholina, serotonina. Niektóre badania wykazują też, że kofeina może mieć wpływ na ograniczenie procesów neurodegeneracji, występujących m.in. w chorobach Parkinsona czy Alzheimera.
Wpływ kofeiny na układ nerwowy:
- poprawa samopoczucia, zwiększenie odczuwania przyjemności
- łagodzenie uczucia senności i zmęczenia fizycznego i psychicznego
- stymulacja aktywności ruchowej
- zwiększenie motywacji i spostrzegawczości
- poprawa koncentracji, szczególnie przy wykonywaniu zadań monotonnych, wymagających uwagi
- pozytywny wpływ na pamięć krótkotrwałą
- zwiększenie szybkości reakcji na bodźce, poprawa sprawności podczas wykonywania czynności złożonych czy codziennych zadań, takich jak obsługa urządzeń, kierowanie pojazdami itd.
- wzrost sprawności myślenia i nauki
Należy przy tym pamiętać, że przy zwiększonych dawkach kofeiny można zaobserwować efekty przeciwne od zamierzonych o wręcz negatywnym charakterze, m.in. lęk, niepokój, zdenerwowanie, nadmierne pobudzenie. Przy znacznym przedawkowaniu może dojść nawet do agresywności, skrajnego pobudzenia psychoruchowego, niemiarowości serca, bezsenności, drżenia mięśniowego, przyspieszenia oddechu, nudności, wymiotów itp.
Wpływ kofeiny na przeciwbólowe właściwości paracetamolu
Kofeina coraz częściej występuje jako jeden ze składników leków o działaniu przeciwbólowym i przeciwgorączkowym. Zwiększa działanie paracetamolu, stymulując centralny układ nerwowy. Dodatkowo kofeina poprzez wydzielanie dopaminy wpływa na poprawę nastroju i odczuwanie przyjemności, dlatego też łagodzi złe samopoczucie towarzyszące bólowi. Właściwości te często wykorzystywane są w terapii migreny.
Wpływ kofeiny na inne funkcje organizmu
- Kofeina a układ krążenia. Najnowsze badania wykazują, że umiarkowane spożywanie kofeiny (ok. 300 mg/d, czyli średnio trzy filiżanki dziennie) nie stanowi żadnego zagrożenia dla zdrowia. Warto przy tym dodać, że powoduje tylko niewielkie podwyższenie ciśnienia tętniczego krwi. Dwie, trzy filiżanki kawy mogą spowodować wzrost ciśnienia tętniczego jedynie o 5-10 mm Hg. Kofeina wpływa również na przyspieszenie czynności serca, przyczynia się do zwiększenia napięcia mięśnia sercowego oraz wzmocnienia siły jego skurczów. To z kolei prowadzi do zwiększenia ilości krwi wtłaczanej przez jedną z komór serca do tętnicy i powoduje przyspieszenie tętna.
- Kofeina a przewód pokarmowy. Kofeina wpływa na pobudzenie perystaltyki jelit, przez co wykazuje działanie przeczyszczające. Warto jednak pamiętać, że zwiększa również wydzielanie kwasu solnego przez komórki okładzinowe żołądka, dlatego jest przeciwwskazana u osób z wrzodami żołądka czy dwunastnicy.
- Kofeina a układ oddechowy. Działa rozkurczowo na mięśnie gładkie w układzie oddechowym, rozszerzając oskrzela. Może zwiększać też częstotliwość oddechów.
- Kofeina a układ moczowy. Kofeina wykazuje działanie moczopędne. Wydalany mocz cechuje się przy tym prawidłowym składem proporcjonalnym do specyfiki diurezy wodnej. Przy umiarkowanym piciu kawy wydalane wraz z moczem jony (m.in. wapń, potas czy magnez) nie zaburzają w żaden sposób ani gospodarki jonowej, ani nie wpływają na budowę tkanki kostnej.
- Kofeina a przemiana materii. Kofeina przyspiesza procesy przemiany materii. Co więcej, wykazuje działanie termogeniczne i pobudza spalanie tkanki tłuszczowej. Zwiększa też uwalnianie hormonu stresu, czyli kortyzolu o właściwościach katabolicznych.
Zobacz inne powiązane artykuły:
Przewianie szyi, paracetamol czy ibuprofen, zębopochodne zapalenie zatok szczękowych, zatokowy ból głowy, okłady na gorączke, ból głowy przy kaszlu, objawy przewiania, dreszcze bez gorączki, domowe sposoby na gorączkę
Powrót do porad
